Verslag contactmiddag over OikoCredit op 14 februari 2023

Verslag contactmiddag over OikoCredit

Op 14 februari jl. verzorgde Gert van Maanen een lezing over OikoCredit, een organisatie die microkredieten verstrekt aan de armsten, mensen die vaak niet meer dan 1 dollar per dag verdienen en dus geen lening kunnen krijgen van een gewone bank die alleen geld uitleent aan mensen met geld en vast werk! Gert vertelde gepassioneerd over de oprichting en wat OikoCredit sindsdien bereikte. Het werd een verhaal over geloven in de kracht van mensen die niets hebben.

Geschiedenis OikoCredit
In 1968 vond in het Zweedse Uppsala de Assembly plaats van de Wereldraad van Kerken. Het werd volgens Gert de meest sociale Assembly ooit. De Wereldraad nam het besluit tot oprichting van een ontwikkelingsFONDS die leningen tegen een lage rente zou verstrekken aan de armsten. Maar de stap van besluit naar uitvoering is soms een hele grote. In 1973 was er nog niets gebeurd. Daarin speelde mee dat niet iedereen zo enthousiast was. IN DUITSLAND WAREN DE BISSCHOPPEN , DOMINEES EN DIAKENEN VOOR , MAAR DE KERKRENTMEESTERS VAN DE 20 LANDESKIRCHEN BLOKKEERDEN DAT. Je gaat toch geen leningen verstrekken aan mensen die niet in staat zijn om het geleende bedrag terug te betalen. In 1973 was er nog niets gebeurd. De kordate Ien Dales, directeur van Kerk en Wereld, was het helemaal zat. Zij vormde een werkgroep en vroeg Gert van Maanen die lid was van het curatorium van Kerk en Wereld om ‘het financiële en organisatorische plaatje te ontwerpen voor een organisatie naar Nederlands Recht’.

Coöperatie
Van alle rechtspersonen was de coöperatie het minst complex De wet zegt dat coöperaties gericht zijn op stoffelijke behoeften van haar leden.. . Zie de coöperatieve melkfabrieken waar alle boeren die melk aanleveren lid van zijn. De ledenvergadering is het hoogste orgaan. Het bedrijf sluit overeenkomsten met de leden in het bedrijf , dat zij te dien einde te hunnen behoefte uitoefent .

Dat was een prima kapstok. Maar wij hadden een internationale coöperatie op het oog die bepalingen zou moeten bevatten waar geen enkele Nederlandse coöperatie behoefte aan had. Maar de wet verbood niets , zolang het niet in strijd was met Nederlands recht.
Onze notaris Mr Govaert Kok kon ons verzekeren dat onze wensen in de statuten konden worden opgenomen. Hij was een zeer bekwame coach . Bovendien was hij namens de Oud-Katholieke Kerk lid van het Centraal Comité van de Wereldraad, waar hij grote waardering oogste.

Voorstellen over onze invulling van deze internationale cooperatie:

A. Leden zijn geen individuen maar rechtspersonen die rechtspersoonlijkheid hebben naar de wetten van het land waar zij gevestigd zijn:
a. Kerkgenootschappen
b. Kerkelijke organisaties
c. Steunverenigingen , die in hun land gelden inzamelen die overgemaakt worden naar de ‘Ecumenical Development Cooperative Society’ UA, later Oikocredit .

B. In Algemene Ledenvergaderingen heeft ieder Kerkgenootschap, Kerkelijke organisatie en Steunvereniging één stem, ongeacht hoeveel aandelen zij hebben.
a. Dat is een principieel punt. Oikocredit is opgericht ten behoeve van de doelgroepen onder de armoede grens. Hun stem zou worden weggeblazen als ieder aandeel een stem zou krijgen. In de jaarvergadering heeft iedere stem een zelfde gewicht.
b. Dit is vanaf het begin onomstreden geweest.

C. De Wereldraad had in 1968 besloten dat Oikocredit nooit meer dan 2% dividend zal uitkeren op aandelen of certificaten.
a. Ook dat was vanaf het begin onomstreden.
b. 2% spoort met het beginsel dat onze leden niet op winst uit zijn. Dat wordt verankerd in de statuten. Zodat een debat over verhoging daarvan is geblokkeerd. Overigens incasseren weinig participanten die 2%, maar laten de meesten die bijschrijven.
c. Er is wel een complicatie: als een diaconie 20 aandelen erft en de rentestand is 6% zou je die op de balans moeten opnemen voor 1/3e. Dat geeft verwarring.
d. Oplossing: we omzeilen de op- en neer golvende rentestand. In de statuten wordt opgenomen dat wie aandelen/certificaten inlevert de nominale waarde van 200 per aandeel /certificaat uitbetaald krijgt . Tenzij de intrinsieke waarde lager is dan de nominale waarde , bij voorbeeld 192. Dan wordt de intrinsieke waarde uitgekeerd. Dat heeft zich tot nu toe niet voorgedaan.
e. Het verschil met aandelen die op de beurs worden verhandeld is, dat aandelenkoersen schommelen en soms grote koersverliezen maken. Dat doet zich bij ons niet voor.

D. Toen vroegen wij belet bij de Staatssecretaris van Financien en legden wij het dilemma voor van de max. 2% . Als wij 2% dividend willen uitkeren moeten wij de helft inhouden voor de fiscus. En komen wij nooit toe aan de 2% die in ons model verankerd is. Willen wij dat aanvullen, dan moet het tarief dat onze doelgroep betaalt omhoog. Maar zij zitten al onder de povertyline …..

a. Antwoord van de Staatssecretaris: De Nederlandse overheid leent nu (1973 ) op de markt voor een tarief van 10%. . Als uw leden genoegen nemen met 2% laten zij 8% lopen. Hij vroeg zijn ambtenaren of wij voor deze Coöperatie een belastingvrijstelling kunnen krijgen. . Dat werd het. Maar hij voegde daaraan toe: dan ook nooit meer dan 2%.

E. Toen kon onze brief naar Genève uit , dat wij perspectief zien om EDCS als Cooperatie naar Nederlands recht te vestigen met inachtname van bovenstaande punten. De vreugde bij de Wereldraad was groot. Bovendien waren ze zeer verheugd dat de Duitse medestanders opveerden en 8 Steunverenigingen in het veld brachten.
a. Terwijl de Duitse tegenstanders het verschrikkelijk vonden dat Duits kerkgeld naar Nederland weg zou vloeien en voorspelden dat dit geld verloren zou gaan.
b. Het heeft geen zin het welles-nietes debat van toen (1973) in herinnering te roepen.
c.
F. Het beste antwoord is de kerncijfers van Oikocredit te laten zien van 2021.
a. Leden 546 kerken en kerkelijke organisaties ; 36 Steunverenigingen met 58.000 participanten
b. Aandelen : 1.104 miljard
c. Uitstaande leningen: 995.9 miljoen
d. Totaal Leningen sinds 1978: 4.917 miljard
i. Dat laat zien dat het aandelen kapitaal 5 maal heeft gerouleerd
e. Totaal Terugbetalingen sinds 1978. 4.572 miljard
Het verschil tussen d en e is 345 miljoen
Dat slaat op de overlopende projecten per 1 jan 2022
Deze regel slaat niet op verliezen. Er is een stroppenpot van 96 miljoen.

G. Je hoort armen geen leningen te geven als zij die niet kunnen aflossen, vonden de Duitsers
a. Natuurlijk is dat zo. Die lening moet worden besteed aan een item waarmee je geld kunt verdienen om die lening af te lossen. Maar dat is niet genoeg. Vanaf week 1 moet het duidelijk zijn dat het gezin belang heeft bij eten op tafel. De kosten daarvan wordt bij geleend. Dat is voor de ouders een stimulans deze strohalm niet te laten slippen.

H. Dat werd die in Nederland nu bekend staat als Oikocredit Leden kunnen zijn kerkelijke organisaties en steunverenigingen De steunverenigingen werven gelden die zij na aftrek van gemaakte kosten overmaken als aandelen naar he hoofdkantoor in Amersfoort. Elke lidorganisatie heeft 1 stem ongeacht het aantal aandelen die zij bezit zodat ook organisaties uit het ‘arme’ Zuidelijke deel van de wereld gelijke rechten hebben als organisaties uit het ‘rijke’ Noorden. Mensen van wie inleggelden zijn ontvangen (participanten) krijgen van hun steunvereniging certificaten. Wie uit wil stappen krijgt de nominale waarde daarvan terug (€200) tenzij de intrinsieke waarde o i
Natuurlijk waren er ook verliezen. Die zaten niet in deze bedragen maar werden uiteindelijk afgeboekt van de stroppenpot. Het wantrouwen dat armen hun leningen niet zullen terugbetalen was onjuist De kosten van de organisatie bleven beperkt tot ‘2,3% van de assets’. Gert: “Dat is aanzienlijk minder dan diverse grote NGO’s. Inmiddels is Microkredietverlening booming. Sinds 1997 is het aantal Microfinance Institutions gestegen van 600 naar 3700, het aantal cliënten van 15 miljoen naar 203 miljoen en het aantal ‘armsten’ die een lening kregen van 7,6 naar 115 mln.

2) In de negentiger – 20 jaar later – kwam ik nog steeds tegenstanders van toen tegen toen ik in Bad Boll uitgenodigd was op een seminar over Kirche und Finanz iets te vertellen over Oikocredit. Zij lieten geen spaan heel van mijn betoog. 

3) In India zag ik dat het gezin (4) gemiddeld 6000 rupee had. te lenen bedrag werd opgetopt in de verhouding 60 : 40 ( voor aankoop melkkoe 5000 rupee + 1000 rente): (4000 voor eten) Met als perspectief dat na afloop van dat jaar het melk inkomen ad 10.000 geheel aflos vrij was.. En wat deden ze toen ? nog een koe !!! En na dat jaar alweer 10.000 aflossingsvrij…

Het belang van microfinanciering
Bij microfinanciering gaat het, zoals de naam al zegt, doorgaans om voor onze begrippen kleine bedragen. Maar het effect is doorgaans groot. Zo kocht een familie in India van de lening een koe. De verkoop van de melk leverde zoveel geld op dat zij met de opbrengst een beter leven kregen en de lening terug konden betalen. Bovendien konden ze daardoor een nieuwe lening afsluiten die ook weer extra middelen opleverde voor het levensonderhoud. Gert: “De armen zijn niet arm in alles. Zij weten hoe ze moeten overleven waarbij ze profiteren van onderlinge (groeps)solidariteit”.

Geloof en vertrouwen in de kracht van de armsten
Daarmee was bewezen dat de tegenstanders geen gelijk hadden. De armsten zijn wel in staat om een lening ‘waarmee ze geld kunnen verdienen en van dag tot dag hun kinderen eten kunnen geven’ terug te betalen. In dit verband vertelde Gert nog een treffende gebeurtenis. In Peru kreeg een groep van 150 vrouwen een lening van 200.000 voor naaimateriaal en microfinanciering, 2 maanden later hadden wij onze Boardmeeting in Peru. De vrouwen kregen daar lucht van. Wij werden uitgenodigd om hun kerkdienst bij te wonen. Het was een dankdienst, dat na zoveel jaren God eindelijk hun gebeden had gehoord Hij hen had zien staan met hun sprankje hoop ….En Hij ons op hun pad had gebracht. …Wij zaten van ongemakkelijk op onze bank, want we hadden gewoon ons werk gedaan. Toen drong tot ons door dat crediet komt van Credo, van hun Credo. Dat in het Duits een crediteur een Glaübiger heet. Iemand die geloof heeft in de ander, in Gods bedoeling met de ander, in Zijn hoop dat hen recht zal worden gedaan.

Na afloop van de dienst keken we elkaar aan, We waren nog steeds dezelfde mensen als de dag tevoren, die leningen beoordelen en contracten maken. Maar op een of andere manier voelden we ons opgenomen in een veel grotere beweging, een conspiracy against poverty, met het accent op samen en op spirit, een wereldwijde beweging die in beweging kwam.