BESPIEGELINGEN

ERFZONDE (of eigen baas)

Het woord ‘erfzonde’ zal tegenwoordig weinig gebruikt
worden. Velen zullen het niet eens meer kennen. Maar
het heeft in de Christelijke traditie wel vaak een grote rol
gespeeld, ook negatief. Enerzijds bij mensen die het
woord verafschuwden. Tijdens mijn werk als voorganger
heb ik het vaak gehoord: ”wat heb ik er mee te maken
dat ooit iemand in een paradijs een verboden vrucht
gegeten heeft? Ik ben alleen verantwoordelijk voor wat ik
zelf doe of nalaat. Weg met dat woord!” Maar ook bij
mensen die zeiden ”zo is het ons toch altijd geleerd?” Op
beide reacties is nogal wat af te dingen.
Zelf zoek ik liever naar de betekenis voor de realiteit van het
leven. Wat hebben de traditie en wat heeft de bijbel – waar dit
woord overigens niet eens in voorkomt – eigenlijk bedoeld?
Waar gaat het over en waar gaat het om? En in de loop van
mijn leven en werk heb ik ervaren dat het gaat om de
samenhang tussen de mensen en de generaties in de ruimte
en in de tijd. Mensen zijn geen losse individuen ,maar er is
samenhang tussen mensen. Overal in de wereld, én ook
vroeger, nu en in de toekomst. Een mens komt niet
geïsoleerd in de wereld maar altijd (of meestal) in een
concrete familie met heel zijn voorgeschiedenis die je
ongevraagd meekrijgt. Je ‘erft’ van je voorgeslacht meer dan
je denkt. Zelfs een vondeling ‘erft’ het ontbreken van familie.
Onbekende mensen hebben door hun daden (hun ‘daad’?) het
leven van dit kind voor een groot deel bepaald. En ik proef
in dit oude woord ‘erfzonde’ de waarschuwing: ”besef steeds
dat wat jij doet gevolgen kan hebben voor wie na je komen”.
Tegenwoordig is dit zelfs heel actueel. Wij worden nog
aangesproken op ‘ons’ slavernijverleden, ook al ligt dat
eeuwen achter ons. En dan ‘ons’ Indië. Bij monde van
onze koning (die in de jaren ’50 nog niet eens of nauwelijks
geboren was) bood de regering excuses aan voor wat ons
leger toen gedaan heeft in Indonesië. Ik miste trouwens wel
de excuses aan die jonge jongens aan wie zo maar een paar
jaar van hun leven werd afgenomen om als dienstplichtigen
hun vaderland te ‘dienen’. Een vriend van mij is er zelfs
gesneuveld.
De bijbel en de traditie willen ons, mede door dit gebrekkige
woord ‘erfzonde’, bewust maken van de ver reikende
gevolgen van ons handelen of gebrek aan handelen. Dat geeft
ons geen recht op beeldstormerij of zelfgenoegzame kritiek
op mensen van vroeger, die zich niet meer kunnen
verdedigen. Maar handel zelf zó dat generaties na jou geen
excuses hoeven aan te bieden in jouw plaats. Wij zijn geen
robots, maar feilbare en verantwoordelijke mensen. Zo wil de
Thora het.

Dirk Firet